Rusteloze benen – een heel vervelend fenomeen

Voor degenen die het niet kennen, is het gevoel dat rusteloze benen geeft lastig uit te leggen. Soms wordt het omschreven als jeuk aan de binnenkant, soms als bubbels en anderen omschrijven het alsof er mieren door de benen lopen. Krabben helpt niet, bewegen soms wel.

Tekst gaat verder onder de video

Rusteloze benen – Restless Legs Syndrome (RLS) of, zoals het tegenwoordig wordt genoemd de ziekte van Willis-Ekbom, kenmerkt zich door een onrustig tintelend gevoel in met name de benen, maar het kan ook in de armen, de romp en in handen of voeten voorkomen. Het is een onschuldige aandoening die wel heel erg vervelend kan zijn. De aandoening werd al in 1672 voor het eerst beschreven door Thomas Willis en in 1945 was Karl-Axel Ekbom de eerste die er een studie naar deed en meerdere patiënten onderzocht.

RLS komt het meest voor bij vrouwen van boven de vijftig, maar kan zich ook openbaren bij mannen en tijdens de zwangerschap. Bij de meeste gevallen wordt de ziekte erger met het ouder worden. Opvallend is dat RLS deels erfelijk blijkt te zijn; bij ongeveer de helft van de patiënten zijn er in de familie meerdere personen die lijden aan dezelfde aandoening. De oorzaak is tot op heden nog steeds onbekend. Maar er zijn wel veronderstellingen dat RLS veroorzaakt wordt door een stoornis in de ijzerstofwisseling of in de dopaminestofwisseling. Dopamine is een stof die nodig is voor signaaloverdracht in de hersenen. Een enkele keer is RLS een bijwerking op een medicijn. Bekend is ook dat zowel roken als het gebruik van alcohol de klachten kunnen verergeren.

Bewegen, bewegen en nog eens bewegen

Het onaangename gevoel in met name de kuiten, treedt meestal op in rust en dan vooral in de avond en ’s nachts. Door de benen te bewegen, verdwijnt het gevoel meestal, maar zo gauw het bewegen stopt, komen de klachten terug. Veel mensen geven aan dat het vrijwel onmogelijk is het ‘moeten’ bewegen te negeren. Dit omdat het rusteloze gevoel steeds erger wordt en de benen vervolgens min of meer uit zichzelf gaan bewegen. Dit soms zelfs met onwillekeurige schokkende bewegingen.

De schokkende bewegingen kunnen ook optreden tijdens de slaap, waardoor ze niet bewust opgemerkt worden. Deze periodieke beenbewegingen van de slaap – Periodic Limb Movement Disorder (PLMD) - zorgen ervoor dat iemand licht slaapt en niet uitgerust wakker wordt. Dit kan op den duur leiden tot een vorm van chronische vermoeidheid.

De behandeling van rusteloze benen

De diagnose RLS wordt meestal gesteld aan de hand van vertelde klachten. Soms wordt er ook een slaaponderzoek (polysomnografie) gedaan. Hiervoor wordt iemand een nacht in een slaapcentrum of ziekenhuis opgenomen. Omdat de oorzaak van RLS onbekend is, is de aandoening ook lastig te behandelen. Het is duidelijk dat RLS veroorzaakt wordt door een bijwerking van bepaalde medicijnen, voor bijvoorbeeld Parkinson, dan kan er vaak andere medicatie worden geprobeerd. In een aantal gevallen kunnen slaap- en leefstijladviezen helpen de klachten te verminderen.

Zijn de klachten heel ernstig dan kunnen specifieke medicijnen worden voorgeschreven. Meestal zijn dit medicijnen die het dopaminegehalte in de hersenen verhogen en vaak neemt hierdoor de drang tot bewegen af. Ook slaapt men beter. Helaas worden er bij deze medicijnen nogal eens bijwerkingen gemeld. Zo treedt er vaak misselijkheid op en wordt de zin in seks vergroot. Ook komt verslavingsgevoeligheid voor waardoor mensen ineens gaan gokken of veel geld uitgeven.

Slaap- en leefstijladviezen

Om te proberen RLS te verminderen, zijn er een aantal adviezen die mogelijk kunnen helpen:

• Drink geen dranken waarin cafeïne aanwezig is (koffie, cola, energydrank)
• Drink geen alcohol en rook niet
• Eet gezond
• Beweeg voldoende: te weinig bewegen verergert de klachten
• Ga op vaste tijden naar bed en ga dan direct slapen
• Zorg voor een aangenaam slaapklimaat met een goed bed, een goede matras een prettige temperatuur en met voldoende ventilatie.
• Voor mensen die lijden aan rusteloze benen bestaat er een patiëntenorganisatie: de Stichting Restless Legs. Zij ondersteunen zowel patiënten als artsen bij RLS en PLMD. https://www.stichting-restless-legs.nl/