Winterdepressie: waarom de donkere maanden zo zwaar kunnen voelen

Zodra de dagen korter worden en het buiten eerder donker is, voelen veel mensen hun energie langzaam wegglijden. De bank lijkt aantrekkelijker dan ooit en zelfs kleine dingen kunnen ineens veel moeite kosten. Voor sommigen gaat dat verder dan een gewone winterdip — zij krijgen te maken met een winterdepressie.Een winterdepressie is niet simpelweg ‘even geen zin hebben’, maar een echte seizoensgebonden stemmingsstoornis, die elk jaar opnieuw kan terugkomen.

Wat is een winterdepressie?

Een winterdepressie, officieel ook een Seasonal Affective Disorder (SAD) genoemd, is een vorm van depressie die vooral optreedt in de herfst en de winter, als het aantal zonuren afneemt. Zodra de lente weer begint, verdwijnen de klachten meestal vanzelf. In Nederland heeft naar schatting 3 tot 5 procent van de bevolking hier jaarlijks last van. Nog eens een groter deel krijgt last van een mildere variant; de bekende ‘winterdip’.

Wat gebeurt er in je lichaam?

De oorzaak van een winterdepressie ligt vooral bij het gebrek aan zonlicht. Dat lijkt niet zo erg, maar minder zonlicht beïnvloedt diverse belangrijke processen in je hersenen, namelijk:

• De aanmaak van minder serotonine: minder daglicht betekent minder aanmaak van het ‘gelukshormoon’, wat je stemming verlaagt.
• De aanmaak van meer melatonine: doordat het langer donker is, maakt je lichaam meer slaaphormoon aan — met als gevolg dat je je sloom en futloos voelt.
• Een verstoring van het bioritme: je interne klok raakt ontregeld, wat invloed heeft op je slaap, eetlust ende concentratie.

Sommige mensen zijn hier extra gevoelig voor door bijvoorbeeld genetische aanleg, hormoonschommelingen of door een lage vitamine D-spiegel.

Hoe herken je de signalen?

De klachten van een winterdepressie lijken sterk op die van een ‘gewone’ depressie, maar keren elk jaar terug in dezelfde periode. Veelvoorkomende symptomen zijn:

1. Aanhoudende somberheid en/of prikkelbaarheid
2. Vermoeidheid, zelfs na voldoende slaap
3. Minder zin in sociale contacten of activiteiten
4. Toegenomen eetlust, vooral trek in zoet of koolhydraten
5. Gewichtstoename
6. Slechte concentratie of vergeetachtigheid
7. Meer behoefte aan slaap.

Op het moment dat deze klachten meerdere winters achter elkaar terugkeren, is het verstandig om hulp te zoeken.

Diagnose: hoe weet je of het een winterdepressie is?

Een arts of psycholoog kijkt naar de duur, de ernst en naar het terugkerende patroon van je klachten. Vaak wordt ook ander lichamelijk onderzoek gedaan — bijvoorbeeld om te controleren of er geen vitamine D-tekort, schildklierprobleem of bloedarmoede, meespeelt. De officiële diagnose van een winterdepressie wordt gesteld als de klachten minstens twee opeenvolgende winters optreden en deze je dagelijks functioneren beïnvloeden.

Wat helpt tegen een winterdepressie?

Er bestaan verschillende manieren om weer licht in de winter te brengen — letterlijk en figuurlijk.

1. Lichttherapie

Lichttherapie is de meest gebruikte behandeling. Met een speciale lamp (10.000 lux) krijg je dagelijks een dosis kunstmatig daglicht. Dat herstelt je biologische klok en vermindert somberheid vaak al binnen twee weken.

2. Beweging en buitenlucht

Zelfs als het bewolkt is, helpt een wandeling buiten. Beweging stimuleert de aanmaak van serotonine en zorgtervoor dat je lichaam actiever blijft.

3. Vaste structuur

Probeer op vaste tijden te slapen, te eten en te bewegen. Ritme geeft je lichaam houvast en kan je energieniveau verbeteren.

4. Voeding en supplementen

Zorg voor voldoende vitamine D, omega-3 (uit vette vis) en B-vitaminen. Bij een tekort kan de huisarts adviseren om extra supplementen te nemen.

5. Gesprekstherapie of medicatie

Bij ernstige klachten kan cognitieve gedragstherapie (CGT) helpen om negatieve gedachten te doorbreken. Soms schrijft een (huis)arts tijdelijk antidepressiva voor, vooral als andere behandelingen niet genoeg effect hebben.

Wanneer is hulp zoeken verstandig?

Merk je dat de somberheid blijft hangen, of dat je dagelijkse leven eronder lijdt? Wacht dan niet af. Maak een afspraak met je huisarts — die kan met je meedenken over behandeling en/of doorverwijzen naar een specialist. Hoe eerder je erbij bent, hoe groter de kans dat je snel opknapt en de winter beter doorkomt.

Tot slot

Een winterdepressie is geen zwakte, maar een lichamelijke reactie op te weinig licht. Door je klachten serieus te nemen en de juiste stappen te zetten, kun je de donkere maanden draaglijker maken. En onthoud: hoe lang de winter ook lijkt te duren — het licht komt altijd terug.