Vogelgriep wat is het en hoe groot zijn de risico’s op besmetting?

Vogelgriep die officieel bekend staat als aviaire influenza, is een virale infectie die vooral voorkomt bij vogels. Af en toe duikt het virus op in pluimveehouderijen of bij wilde vogels. Hoewel vogelgriep in de eerste plaats een dierziekte is, roept het bij mensen regelmatig vragen en zorgen op: kan het overslaan op de mens en hoe gevaarlijk is vogelgriep eigenlijk? In deze blog lees je wat vogelgriep precies is, hoe besmetting werkt, welke klachten kunnen optreden en hoe groot de risico’s echt zijn.

Wat is vogelgriep?

Vogelgriep is een verzamelnaam voor verschillende influenza-A-virussen. Influenza A bestaat uit een grote en diverse familie van griepvirussen die voorkomen bij:

• Vogels, vooral watervogels, zoals eenden en ganzen (de natuurlijke gastheer)
• zoogdieren zoals varkens en paarden
• én mensen.

Sommige varianten van vogelgriep zijn mild, maar andere, zoals H5N1 of H5N8, kunnen ernstig ziekmakend zijn voor vogels en flinke uitbraken veroorzaken.

Waarom komen besmettingen met vogelgriep in het nieuws?

Wanneer er vogelgriep wordt geconstateerd, heeft dit grote impact op pluimveehouderijen. Bedrijven waarop een besmetting heeft plaatsgevonden, worden preventief geruimd en in de omgeving wordt een vervoersverbod voor pluimvee ingesteld. Omdat de kans op verspreiding via wilde vogels bestaat, moeten pluimveehouders, maar ook particulieren, hun pluimvee ‘ophokken’ oftewel ze moeten binnenblijven. Er bestaat een kans dat het virus overspringt naar zoogdieren – recent naar een nest met kitten – en dus ook naar mensen. Deze kans is echter wel zeer zeldzaam. Daarnaast hebben Influenza-A-virussen de mogelijkheid om te muteren (van samenstelling te veranderen) waardoor eerder opgebouwde afweerstoffen niet effectief zijn.

Hoe raakt een mens besmet?

Besmetting van vogel op mens is uiterst zeldzaam. Het gebeurt vrijwel uitsluitend wanneer iemand intensief en direct contact heeft met besmette vogels of hun omgeving. Bijvoorbeeld bij:

1. het hanteren van zieke of dode vogels
2. verblijf in stallen met besmet pluimvee
3. contact met uitwerpselen of lichaamsvloeistoffen van besmette dieren.

Voor de meeste mensen is dit geen dagelijkse situatie, waardoor het besmettingsgevaar klein blijft. Toch zijn er risico’s voor onder meer pluimveehouders, dierenartsen en voor mensen die werken op de dierenambulance.

Welke klachten kun je krijgen bij vogelgriep?

Mocht iemand toch besmet raken, dan kunnen de klachten variëren van mild tot ernstig. Ze lijken voor een deel op een gewone griep.

Veelvoorkomende symptomen

1. koorts (vaak plots)
2. hoofdpijn
3. spierpijn
4. vermoeidheid
5. hoesten
6. keelpijn
7. kortademigheid of benauwdheid
8. soms neusklachten.

Ernstigere of minder vaak voorkomende klachten

Sommige vogelgriepvarianten kunnen ernstiger verlopen:

1. longontsteking
2. ernstige benauwdheid
3. oogontsteking (conjunctivitis)
4. maagdarmklachten, zoals diarree, misselijkheid of buikpijn.

Over het algemeen lijken de klachten veel op andere luchtweginfecties, waardoor je ze niet zelf betrouwbaar kunt onderscheiden als klachten van vogelgriep. Ziekte door vogelgriep komt bijna alleen voor bij mensen die nauw contact hadden met besmette vogels. Mocht je bovenstaande verschijnselen hebben en in aanraking geweest zijn met vogels, neem dan beslist contact op met de huisarts.

Hoe verklein je het risico op een besmetting met vogelgriep?

Over het algemeen is het een kwestie van gezond verstand:

1. raak geen zieke of dode wilde vogels aan.
2. meld grote aantallen dode vogels bij de daarvoor bestemde instanties.
3. was je handen na contact met dieren of vogelrijke omgevingen.

Wat doe je als je een dode vogel vindt?

De volgende tips worden gegeven door het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en zijn ook terug te vinden op hun website.

1. Raak een dode of zieke vogel nooit aan met blote handen.
2. Meld dode wilde vogels, via internet of de Vogelgriep-app, bij het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC).
3. Bij het vinden van een dode vogel in de tuin: gebruik wegwerphandschoenen om de vogel op te pakken en in een gesloten vuilniszak te stoppen. Bel daarna de gemeente, waar de vogel naartoe moet. Was altijd achteraf de handen goed met water en zeep.

Voor professionals, zoals dierenartsen en pluimveehouders, zijn er specifieke protocollen voor extra veiligheid die goed gevolgd moeten worden.

Tot slot

Vogelgriep is vooral een dierziekte met grote impact op de vogelpopulatie en pluimveesector. Hoewel besmetting bij mensen mogelijk is, blijft het risico voor het grote publiek heel klein. Door alertheid en goede monitoring, door onder meer het RIVM, wordt de kans op verspreiding onder mensen zo klein mogelijk gehouden. Het advies is wel om altijd alert te zijn en jezelf niet bloot te stellen aan een ziekte of dode vogel.