Narcisme: hoe herken je het en hoe ga je ermee om?

Als alles om één persoon draait

We kennen allemaal wel iemand die nét iets te graag in de spotlights staat. Iemand die zichzelf heel geweldig vindt en dit ook vaak uitgebreid laat blijken. Maar wanneer houdt gezonde eigenliefde op en begint narcisme? In deze eerste blog uit een serie van drie, duiken we in de wereld van narcisme: wat narcisme is, hoe je het herkent én hoe je er zo goed mogelijk mee om kunt gaan.

Wat is narcisme eigenlijk?

Narcisme draait om een overdreven focus op jezelf, vaak ten koste van anderen. Het begrip komt uit de Griekse mythologie, waar de mooie Narcissus verliefd werd op zijn eigen spiegelbeeld en alleen nog oog had voor zichzelf.

Iedereen heeft wel enkele narcistische trekjes – denk aan trots zijn op je prestaties of graag complimenten ontvangen – en dat is heel normaal. Maar bij échte narcisten, oftewel mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis, zoals het officieel genoemd wordt, gaat dit een flinke stap verder. Het is een levenshouding waarbij steeds opnieuw gezocht wordt naar de bewondering van anderen. Hierdoor komen relaties vaak onder druk te staan en is inlevingsvermogen in anderen (empathie) meestal ver te zoeken.

Waar komt narcisme vandaan?

Voor het ontwikkelen van een narcistische persoonlijkheidsstoornis is niet één duidelijke oorzaak aanwijsbaar. Men denkt dat er een combinatie van oorzaken aan ten grondslag ligt, zoals opvoeding, biologische aanleg en een vertekend beeld van eigenwaarde.

Hoe herken je een narcist?

Narcisme uit zich op verschillende manieren. Je kunt het over het algemeen terugzien in gedrag, communicatie en in relaties.

In gedrag

• Altijd in het middelpunt van de belangstelling willen staan
• Gespeeld charmant zijn
• Hooghartig zijn naar anderen
• Kritiek niet kunnen verdragen en boos of defensief reageren
• Schuld afschuiven op anderen
• Extreem jaloers zijn
• Het overdrijven van prestaties en/of talenten.

In communicatie

1. Gesprekken draaien vooral om henzelf
2. Complimenten worden zelden gegeven, maar wel heel graag ontvangen
3. Ze starten vaak heel charmant, maar dat verandert zodra ze je voor zich gewonnen hebben.

In relaties

1. Manipulatie komt vaak voor: van schuldgevoel aanpraten tot stiltes gebruiken om macht te krijgen
2. Na contact voelt iemand zich vaak leeg, onzeker of uitgeput
3. Er is weinig ruimte voor wederkerigheid

Checklist: 10 signalen van narcistisch gedrag

1. Alles draait om hem of haar
2. Charmant in het begin, maar dat verandert
3. Gesprekken zijn eenrichtingsverkeer
4. Overdreven grootheidsgevoel.
5. Gebrek aan empathie
6. Gevoelig voor kritiek
7. Manipulatief gedrag
8. Nooit verantwoordelijkheid nemen
9. Je leeg of onzeker voelen na contact
10. Alles moet op zijn of haar manier.

De impact van narcisme

De impact van een narcistische persoonlijkheidsstoornis is vaak groot, zowel voor de narcist zelf, als voor zijn of haar omgeving.

Voor de narcist zelf: relaties lopen vaak stuk, kritiek voelt ondraaglijk en gevoelens van leegte zijn niet ongewoon. Het blijkt dat mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis, vooral op latere leeftijd, gevoelig zijn voor het krijgen van een depressie.

Voor de omgeving: relaties kunnen uitputtend zijn, omdat alles draait om de ander en jouw behoeften vaak op de achtergrond verdwijnen.

Narcisme in deze tijd

Met de komst van sociale media is het makkelijk geworden om jezelf te presenteren, zoals jij graag gezien wilt worden. Perfecte selfies, succesverhalen en statusupdates, kunnen narcistische trekjes versterken. Echter actief zijn op bijvoorbeeld Instagram maakt je niet automatisch een narcist, maar de huidige cultuur van zelfpromotie kan wél invloed hebben.

10 praktische tips: hoe om te gaan met iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis

1. Stel duidelijke grenzen – ‘Ik ben na 18.00 uur niet bereikbaar, we bespreken het morgen.’

2. Laat je niet meeslepen in machtsspelletjes – ‘We kijken er anders tegenaan, laten we het daarbij laten.’

3. Houd verwachtingen realistisch – verwacht geen diepe empathie of constante steun.

4. Bewaar emotionele afstand – herinner jezelf: ‘Dit gaat over hen, niet over mij.’

5. Zoek steun bij anderen – deel je ervaringen met vrienden of een professional.

6. Zorg goed voor jezelf – doe dingen die jouw batterij opladen: sporten, lezen, tijd met fijne mensen.

7. Overweeg professionele hulp – zeker als het gaat om een partner, ouder of collega, met wie je intensief contact hebt.

Tot slot

Narcisme is meer dan een beetje ijdelheid. Het is een complex patroon dat relaties en geluk flink kan beïnvloeden. Door narcistisch gedrag te herkennen, kun je beter begrijpen wat er gebeurt en bewuster kiezen hoe je ermee omgaat. Want ieders grenzen en welzijn zijn even belangrijk. In de twee volgende blogs over narcisme, komen gaslighting; een vorm van emotionele manipulatie en narcistic rage (vijandig en boos gedrag) aan de orde.