Gordelroosvaccinatie; voorkomen is beter dan genezen

In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 90.000 mensen gordelroos. Dit betreft met name oudere mensen. In 2019 heeft daarom de Gezondheidsraad het advies uitgebracht om mensen van 60 jaar en ouder te vaccineren met het vaccin Shingrix®, een vaccin specifiek bedoeld tegen gordelroos. Dit vaccin voorkomt in 90% van de gevallen gordelroos en postherpetische neuralgie (PHN), maar is geen medicijn dat als behandeling van gordelroos gegeven kan worden.

Wat is gordelroos eigenlijk?

Gordelroos, ook herpes zoster genoemd, is een zeer pijnlijke aandoening die vooral op oudere leeftijd, maar ook bij mensen met een verminderde weerstand, voorkomt. Het wordt veroorzaakt door het waterpokkenvirus – het varicella zoster virus – dat in het lichaam is blijven sluimeren na het doormaken van de waterpokken, vaak op jonge leeftijd. Het virus ‘verstopt’ zich in een zenuwknoop die naast het ruggenmerg ligt. Meestal blijft het hier voor altijd inactief, maar in een aantal gevallen ontstaat er op een bepaald moment gordelroos. Vaak is dit het geval bij mensen met een verminderde weerstand. Die verminderde afweer zorgt ervoor dat het virus de mogelijkheid krijgt zich te gaan delen en dus te gaan groeien. Opvallend aan gordelroos is dat dit verloopt volgens een vast patroon; via de zenuwbaan richting de huid. De gordelroos komt alleen voor in het verzorgingsgebied van die bepaalde zenuw.

Gordelroos uit zich in pijnlijke blaasjes die, net als waterpokken, uiteindelijk weer indrogen. Echter nog voordat de blaasjes zichtbaar zijn, treden al ziekteverschijnselen, als hoofdpijn en koorts, op. Als iemand gordelroos heeft dan zijn de blaasjes zeer besmettelijk voor mensen die in het verleden geen waterpokken hebben doorgemaakt. Dit zijn met name kleine kinderen.

Een zeer vervelend aspect van gordelroos is het houden van chronische pijn, nadat de blaasjes zijn verdwenen. Deze pijn wordt postherpetische pijn (letterlijk pijn na een herpesinfectie) genoemd. De pijn is ontstaan omdat zenuwen in het gebied waar de gordelroos optreedt, beschadigd zijn. Deze pijn kent diverse typen pijn:

• aanhoudende, brandende of stekende pijn
• onverwachte elektrische schokken
• aanrakingspijn
• last van temperatuurswisselingen
• jeuk en/of tintelingen.

Postherpetische pijn komt voor bij meer dan 30% van de mensen die gordelroos hebben doorgemaakt en heeft in de meeste gevallen een flinke invloed op de kwaliteit van leven.

Gordelroos en het vaak daarop volgende PHN, zijn lastig te behandelen. De behandeling is met name gericht op het verlichten van symptomen en het voorkomen van complicaties, zoals pijnbestrijding, middelen om jeuk en irritatie te verminderen en antivirale middelen om PHN te proberen te voorkomen.

Omdat het krijgen van gordelroos van enorme impact is op het welbevinden, heeft de Gezondheidsraad aan mensen van boven de 60 jaar geadviseerd om zich te laten vaccineren. Dit advies is ook gegeven aan:

1. mensen die een stamceltransplantatie hebben ondergaan of er één gaan krijgen
2. mensen die een behandeling krijgen die het immuunsysteem onderdrukt
3. mensen met hiv.

Het vaccin – Shingrix® - dat slechts lichte bijwerkingen in de vorm van spierpijn geeft, wordt in twee doses gegeven met een tussenpose van zes maanden. Tot op heden (najaar 2025) wordt het vaccin slechts om enkele medische redenen vergoed en moeten de kosten van ongeveer 350 euro in de meeste gevallen zelf worden betaald. Inmiddels is door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) besloten dat er vanaf 2027 geld beschikbaar komt voor een gratis vaccinatie tegen gordelroos. Maar vooralsnog is niet duidelijk wie er dan in aanmerking komen voor een gratis vaccinatie.

Hoe werkt de vaccinatie precies?

Het vaccin Shingrix® bevat een verzwakte versie van het herpes zoster virus. Op het moment dat dit via een injectie in het lichaam terechtkomt, herkent het afweersysteem het als een niet lichaamseigen stof, die verwijderd moet worden. Het gaat direct antistoffen en afweercellen aanmaken tegen dit specifieke virus om het zo snel mogelijk op te ruimen. Ons afweersysteem zit zeer ingenieus in elkaar. Heeft het ergens afweerstoffen tegen aangemaakt dan wordt dit opgeslagen in het geheugen. Valt een virus vervolgens opnieuw aan dan kan er heel snel en heel gericht tot actie worden overgegaan.

Tot slot

Ben je 60 jaar of ouder en/of heb je een verminderde weerstand, neem dan contact op met je huisarts voor overleg of een vaccinatie tegen gordelroos zinvol is. Hier geldt voor de meesten voorkomen is beter dan genezen. Gordelroos is een hele nare aandoening waarvan je langdurig klachten kunt ondervinden.